Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu (NAFLD) Có Nguy Hiểm Không ?

Gan nhiễm mỡ không do rượu đang dần trở thành một trong những bệnh lý chuyển hóa phổ biến nhất hiện nay. Căn bệnh này thường diễn tiến âm thầm, ít triệu chứng nhưng lại có mối liên hệ chặt chẽ với béo phì, tiểu đường và rối loạn lipid máu. Việc hiểu rõ cơ chế hình thành, dấu hiệu nhận biết và cách phòng ngừa sẽ giúp bạn bảo vệ gan hiệu quả, tránh để bệnh tiến triển quá muộn.

Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu Là Gì?

Gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) là tình trạng gan bị tích tụ mỡ dù người bệnh uống rất ít hoặc hoàn toàn không uống rượu. Khi lượng mỡ trong gan vượt quá 5–10% trọng lượng của gan, tình trạng này được gọi là gan nhiễm mỡ. Bệnh thường gặp ở những người thừa cân, béo phì hoặc có rối loạn chuyển hóa như tiểu đường type 2 hay mỡ máu cao [1]

Gan nhiễm mỡ không do rượu thường gặp ở bệnh nhân thừa cân, béo phì

Gần đây, giới chuyên môn đã đề xuất đổi tên “bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu” (NAFLD) thành MASLD (Metabolic Dysfunction Associated Steatotic Liver Disease) để phản ánh chính xác hơn nguyên nhân gốc rễ của bệnh [2]

Khác với bệnh gan do rượu, NAFLD xuất phát chủ yếu từ rối loạn chuyển hóa năng lượng, đặc biệt là kháng insulin, thừa cân và lối sống ít vận động.

Bệnh tiến triển qua hai giai đoạn:

• Gan nhiễm mỡ đơn thuần (NAFL): giai đoạn sớm, chưa có viêm gan.

• Viêm gan nhiễm mỡ (NASH): giai đoạn nặng hơn, có viêm, tổn thương tế bào gan và nguy cơ tiến triển thành xơ gan hoặc ung thư biểu mô tế bào gan.

Những Ai Dễ Mắc Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu

Có rất nhiều bệnh lý và rối loạn sức khỏe có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD). Những yếu tố này thường liên quan đến chuyển hóa, nội tiết và di truyền, bao gồm [3]

Những người bị béo phì có nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ không do rượu cao hơn bình thường

• Tiền sử gia đình mắc bệnh gan nhiễm mỡ hoặc béo phì.
• Thiếu hụt hormone tăng trưởng, nghĩa là cơ thể không sản xuất đủ hormone để phát triển.
• Cholesterol cao.
• Nồng độ triglyceride trong máu cao.
• Kháng insulin.
• Hội chứng chuyển hóa.
• Béo phì, đặc biệt là khi mỡ tập trung ở eo.
• Hội chứng buồng trứng đa nang.
• Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn.
• Bệnh tiểu đường loại 2.
• Suy giáp, còn gọi là suy giáp.
• Tuyến yên hoạt động kém hoặc suy tuyến yên.

Các Giai Đoạn Của Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu 

Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) tiến triển qua 4 giai đoạn chính, mỗi giai đoạn phản ánh mức độ tích tụ mỡ và tổn thương của tế bào gan. 

Hầu hết người bệnh chỉ dừng lại ở giai đoạn đầu, không có triệu chứng rõ rệt, nhưng nếu không can thiệp kịp thời, bệnh có thể tiến triển đến tổn thương gan nghiêm trọng hoặc xơ gan. [4]

Nguyên Nhân Gây Ra Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu

Gan nhiễm mỡ không do rượu hình thành từ nhiều cơ chế bệnh sinh liên quan đến rối loạn chuyển hóa năng lượng và lipid.

1. Kháng insulin 

Khi cơ thể kháng insulin, tế bào không thể hấp thu glucose hiệu quả. Gan buộc phải tăng tổng hợp triglyceride, đồng thời giảm khả năng vận chuyển mỡ ra khỏi gan, dẫn đến tích tụ mỡ nội bào [5]

Người có cân nặng vượt quá mức bình thường, thường dễ phát triển kháng insulin

2. Thừa cân, béo bụng

Mỡ nội tạng phóng thích cytokine tiền viêm (TNF-α, IL-6), kích hoạt stress oxy hóa và gây viêm mô gan. Càng nhiều mỡ nội tạng, nguy cơ xơ hóa gan càng cao.

3. Chế độ ăn nhiều năng lượng, thiếu vi chất

Ăn quá nhiều đường, chất béo bão hòa và ít rau xanh khiến gan chịu gánh nặng chuyển hóa. Thiếu chất chống oxy hóa như vitamin E, polyphenol dẫn đến tổn thương tế bào do gốc tự do.

Khoảng 1/3 – 2/3 bệnh nhân đái tháo đường type 2 có NAFLD.

4. Di truyền và yếu tố gene

Đột biến PNPLA3 và TM6SF2 gây rối loạn thoái hóa mỡ nội bào, khiến người không béo vẫn có thể bị bệnh — dạng này được gọi là “gan nhiễm mỡ gầy”.

5. Lối sống ít vận động

Ngồi lâu, ít tập thể dục khiến cơ thể giảm khả năng sử dụng năng lượng, mỡ nội tạng tăng lên. Hoạt động thể chất giúp giảm mỡ gan ngay cả khi cân nặng không thay đổi.

Cần kiên trì việc luyện tập ít nhất 30 phút trong ngày để việc phòng tránh bệnh có hiệu quả

6. Rối loạn nội tiết và thuốc

Một số bệnh như suy giáp, thiếu hormone tăng trưởng, hội chứng buồng trứng đa nang, hoặc việc sử dụng thuốc corticosteroid, tamoxifen, amiodarone có thể gây tích mỡ gan thứ phát.

Triệu Chứng Cảnh Báo Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu

Đa số người bệnh không có triệu chứng đặc hiệu. Tuy nhiên, vẫn có một số biểu hiện gợi ý:

• Mệt mỏi kéo dài, giảm năng lượng

• Đầy bụng, nặng vùng hạ sườn phải

• Ăn kém, dễ buồn nôn

• Da vàng nhẹ, ngứa hoặc phù chân (khi bệnh tiến triển)

Vì vậy, việc khám và xét nghiệm định kỳ là yếu tố quan trọng nhất để phát hiện bệnh sớm.

Phương Pháp Chẩn Đoán Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu

1. Khai thác bệnh sử và yếu tố nguy cơ

Đánh giá tiền sử sử dụng rượu, cân nặng, bệnh lý chuyển hóa và các yếu tố nội tiết liên quan.

2. Xét nghiệm máu

• Men gan (ALT, AST, GGT) thường tăng nhẹ.

• Tỷ lệ ALT/AST > 1 gợi ý gan nhiễm mỡ không do rượu.

• Cần loại trừ các nguyên nhân khác như viêm gan virus hoặc bệnh di truyền.

Xét nghiệm máu giúp đánh giá tình trạng hoại tử tế bào gan cũng như yếu tố nguy cơ

3. Chẩn đoán hình ảnh

• Siêu âm bụng: Phương pháp phổ biến, giúp phát hiện gan tăng âm.

• FibroScan: Đo độ đàn hồi, đánh giá mức độ xơ gan.

• MRI hoặc CT bụng: Áp dụng khi siêu âm chưa xác định rõ mức độ mỡ hóa.

4. Sinh thiết gan (khi cần)

Được xem là “tiêu chuẩn vàng” giúp phân biệt giữa gan nhiễm mỡ đơn thuần và viêm gan tiến triển.

Phương Pháp Điều Trị

Không có thuốc đặc hiệu, nên hãy điều trị tập trung vào việc thay đổi lối sống và kiểm soát bệnh nền thông qua các phương pháp sau

• Áp dụng chế độ ăn Địa Trung Hải với cá, rau xanh, dầu olive, hạt và ngũ cốc nguyên cám.
• Giảm 500–1000 kcal/ngày để đạt mục tiêu giảm cân 7–10%, giúp cải thiện men gan rõ rệt.
• Tập thể dục 150–200 phút mỗi tuần, bao gồm cardio và kháng lực, giúp giảm mỡ gan và cải thiện chuyển hóa insulin.
• Quản lý tốt tiểu đường, tăng huyết áp, rối loạn mỡ máu, vì đây là nhóm bệnh có mối liên hệ chặt chẽ với gan nhiễm mỡ.
• Giấc ngủ kém hoặc căng thẳng kéo dài làm tăng cortisol và kháng insulin. Nên ngủ 7–8 giờ mỗi đêm, kết hợp yoga, thiền hoặc đi bộ nhẹ để giảm stress.
• Bác sĩ có thể chỉ định thuốc kiểm soát lipid, thuốc tăng nhạy cảm insulin hoặc bổ sung vitamin E tùy trường hợp cụ thể.

Phòng Ngừa Gan Nhiễm Mỡ Không Do Rượu

• Duy trì chỉ số BMI hợp lý

• Hạn chế thực phẩm nhiều đường và chất béo bão hòa

• Uống đủ nước, ngủ đúng giờ

• Tàm soát sức khỏe định kỳ, đặc biệt là chức năng gan nếu có bệnh chuyển hóa

• Không tự ý dùng thuốc có thể ảnh hưởng đến gan

Theo Hiệp hội Gan mật Hoa Kỳ (AASLD), bạn chỉ cần giảm 5–10% cân nặng cũng có thể giảm  đáng kể tình trạng mỡ hóa gan.

Kết Luận: 

Gan nhiễm mỡ không do rượu là hệ quả của rối loạn chuyển hóa kéo dài, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu phát hiện sớm và thay đổi lối sống hợp lý. Hãy bắt đầu từ hôm nay – điều chỉnh chế độ ăn, duy trì vận động và tầm soát định kỳ tại Invivo Lab để bảo vệ lá gan khỏe mạnh, phòng ngừa biến chứng nguy hiểm của gan nhiễm mỡ không do rượu.