Hẹp Thực Quản: Nguyên Nhân, Triệu Chứng Và Cách Phòng Ngừa

LHẹp thực quản là tình trạng lòng thực quản bị thu hẹp, cản trở quá trình nuốt thức ăn và chất lỏng. Bệnh có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân, từ trào ngược dạ dày, tổn thương hóa chất, xạ trị, đến ung thư. Bài viết từ Invivo Lab cung cấp đầy đủ thông tin về nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và các biện pháp phòng ngừa giúp bảo vệ sức khỏe tiêu hóa của bạn.

Hẹp Thực Quản Là Gì?

Thực quản là ống cơ nối cổ họng với dạ dày, chịu trách nhiệm vận chuyển thức ăn và nước uống. Hẹp thực quản xảy ra khi một đoạn ống này bị thu hẹp do tổn thương, làm chậm hoặc cản trở quá trình vận chuyển thức ăn.

Hẹp thực quản gây cản trở việc vận chuyển thức ăn xuống dạ dày

Tình trạng này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng nuốt, gây khó chịu, đôi khi dẫn đến sặc thức ăn hoặc chất lỏng vào đường hô hấp. Hẹp thực quản có thể bẩm sinh hoặc phát triển thứ phát do các bệnh lý và tổn thương khác, chẳng hạn: [1]

• Trào ngược dạ dày-thực quản (GERD) kéo dài

• Tiếp xúc với hóa chất ăn mòn

• Xạ trị vùng cổ hoặc ngực

• Khối u lành tính hoặc ác tính

• Di chứng sau chấn thương

Phân Loại Hẹp Thực Quản

Hẹp thực quản lành tính:

• Xảy ra do các nguyên nhân không ác tính như GERD kéo dài, tổn thương sau nuốt hóa chất ăn mòn.

• Chiếm 70–80% trường hợp người lớn.

Hẹp thực quản ác tính:

• Liên quan đến ung thư biểu mô tuyến hoặc ung thư biểu mô vảy thực quản.

• Có thể xuất hiện từ khối u di căn hoặc khối u cạnh thực quản chèn ép [2]

Mặc dù hẹp lành tính không đe dọa tính mạng ngay lập tức, nhưng nếu không điều trị kịp thời, nó vẫn ảnh hưởng lớn đến sức khỏe và sinh hoạt hàng ngày.

Các Nguyên Nhân Gây Hẹp Thực Quản

Nguyên nhân lành tính:

• Nuốt hóa chất ăn mòn: Vô tình nuốt các sản phẩm tẩy rửa, có thể gây hoại tử niêm mạc.

• Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan (EoE): Bệnh mạn tính liên quan miễn dịch, triệu chứng chính là khó nuốt.
  

  Khi phát hiện EoE ở giai đoạn muộn, tỷ lệ mắc bệnh hẹp thực quản càng gia tăng

• Viêm thực quản do thuốc: NSAID, Alendronate, tetracycline… gây viêm và dẫn đến xơ hóa lâu dài.

• Chấn thương do xạ trị: Xạ trị cổ hoặc ngực có thể gây tổn thương thực quản và hẹp muộn.

• Hẹp thực quản sau nội soi hoặc phẫu thuật: Xảy ra sau thủ thuật sinh thiết, cắt niêm mạc, hoặc nối thực quản – dạ dày.

• Chấn thương nhiệt: Ăn hoặc uống đồ quá nóng, hiếm gặp nhưng nguy cơ thực tế tồn tại.

• Viêm thực quản do nhiễm trùng: Virus (CMV, HSV, HIV) hoặc nấm Candida, đặc biệt ở người suy giảm miễn dịch

Nguyên nhân ác tính:

• Ung thư biểu mô tuyến hoặc biểu mô vảy thực quản

• Khối u di căn hoặc khối u cạnh thực quản gây chèn ép
  

Triệu Chứng Hẹp Thực Quản

Triệu chứng chính của hẹp thực quản là khó nuốt, nuốt nghẹn, thậm chí là sặc thức ăn vào đường thở. Các triệu chứng khác có thể gặp bao gồm:

• Khó nuốt, nuốt nghẹn hoặc sặc thức ăn

• Đau khi nuốt

• Chướng bụng, buồn nôn hoặc nôn

• Ợ nóng, khó tiêu

• Sụt cân không rõ nguyên nhân

Biến Chứng Của Hẹp Thực Quản

Nếu không điều trị kịp thời, hẹp thực quản có thể dẫn đến:

• Suy dinh dưỡng: Khó ăn uống kéo dài

• Nhiễm trùng đường hô hấp: Thức ăn trào ngược vào đường thở
  
• Thủng thực quản hoặc chảy máu

• Ung thư thực quản

Hẹp thực quản không được điều trị có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm

Phương Pháp Chẩn Đoán 

Khi nghi ngờ hẹp thực quản, bác sĩ sẽ bắt đầu từ việc đánh giá triệu chứng lâm sàng và tiền sử bệnh của bạn. Tuy nhiên, để xác định chính xác mức độ hẹp và nguyên nhân, một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh và xét nghiệm chuyên sâu thường được sử dụng:

• Chụp X-quang với Bari:

Bệnh nhân sẽ uống dung dịch chứa Bari – một chất cản quang giúp thực quản hiển thị rõ trên phim X-quang. Khi nuốt dung dịch, bác sĩ chụp X-quang vùng cổ và ngực để phát hiện hẹp thực quản, viêm, hoặc các khối u.

• Siêu âm thực quản:

Sử dụng sóng âm để tạo hình ảnh chi tiết của thực quản. Phương pháp này giúp đánh giá độ dày thành thực quản và phát hiện các bất thường về cấu trúc, hỗ trợ bác sĩ xác định mức độ hẹp.

• Nội soi thực quản:

Một ống nội soi mỏng, linh hoạt có gắn camera và đèn sẽ được đưa vào thực quản. Bác sĩ có thể quan sát trực tiếp các tổn thương, khối u hoặc đoạn thực quản bị hẹp. Nếu cần, sinh thiết mô cũng được thực hiện để loại trừ nguy cơ ung thư.

• Đo áp lực thực quản:

Phương pháp này dùng ống thông nhỏ gắn cảm biến, đi qua mũi hoặc miệng vào thực quản. Khi nuốt, cảm biến ghi lại áp lực trong thực quản, giúp bác sĩ đánh giá chức năng cơ thắt và khả năng vận động của thực quản.

Nhìn chung, việc kết hợp các phương pháp trên cho phép bác sĩ đánh giá toàn diện, từ hình thái thực quản đến chức năng vận động, từ đó đưa ra phác đồ điều trị phù hợp và hiệu quả.

Biện Pháp Phòng Ngừa 

Đặc biệt tập trung vào phòng ngừa nguyên nhân phổ biến là GERD:

• Ăn nhiều bữa nhỏ, không ăn quá no

• Hạn chế thực phẩm cay, nóng, chua, đồ uống có cồn, cà phê, nước ngọt

• Không hút thuốc

• Nằm kê gối cao sau ăn

• Giữ cân nặng hợp lý

• Thực hiện theo chỉ dẫn của bác sĩ khi dùng thuốc

Kết Luận:

Hẹp thực quản là tình trạng nghiêm trọng nếu để kéo dài mà không điều trị. Việc nhận diện sớm triệu chứng, hiểu rõ nguyên nhân và tuân thủ các biện pháp phòng ngừa là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe. Bài viết từ Invivo Lab cung cấp đầy đủ thông tin y khoa cập nhật, giúp bạn chủ động chăm sóc thực quản và tiêu hóa hiệu quả.