Gan Nhiễm Mỡ Độ 1, 2, 3: Triệu Chứng, Mức Độ Nguy Hiểm và Cách Phòng Ngừa

Trong nhịp sống hiện đại, việc ít vận động, ăn uống thiếu kiểm soát – nhiều đường, nhiều chất béo – cùng với căng thẳng kéo dài đang âm thầm đẩy gan vào tình trạng quá tải. Một trong những hậu quả rõ rệt là gan nhiễm mỡ do rối loạn chuyển hóa, căn bệnh đang trở thành “kẻ thù thầm lặng” của sức khỏe cộng đồng.

Theo số liệu từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có khoảng 1/4 dân số toàn cầu mắc gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)  – con số đáng báo động và vẫn đang tiếp tục tăng, đặc biệt tại các nước đang phát triển như Việt Nam. Điều đáng lo ngại là bệnh không còn giới hạn ở người lớn tuổi mà đang có xu hướng trẻ hóa, ảnh hưởng đến cả người trẻ và vị thành niên. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về triệu chứng, mức độ nguy hiểm, và khi nào cần xét nghiệm để giúp bạn bảo vệ sức khỏe gan một cách hiệu quả.

1. Gan nhiễm mỡ là gì?

Gan nhiễm mỡ là tình trạng mỡ tích tụ quá mức trong các tế bào gan, thường do chế độ ăn uống không lành mạnh, béo phì, hoặc sử dụng rượu bia quá mức. Nếu không được điều trị, bệnh có thể tiến triển thành viêm gan, xơ gan, hoặc thậm chí ung thư gan. 

Gan nhiễm mỡ xảy ra khi mỡ tích tụ quá 5% trọng lượng gan, chủ yếu là triglyceride và phospholipid. Nếu không kiểm soát, chức năng gan sẽ dần suy giảm.

Phân loại và triệu chứng của các cấp độ :

Ở giai đoạn đầu, gan nhiễm mỡ thường diễn tiến lặng lẽ mà không gây ra bất kỳ dấu hiệu rõ ràng nào. Chính vì vậy, nhiều người chỉ phát hiện ra tình trạng này một cách tình cờ khi kiểm tra sức khỏe định kỳ. Tuy nhiên, mức độ nguy hiểm của gan nhiễm mỡ không chỉ phụ thuộc vào lượng mỡ tích tụ mà còn phụ thuộc vào thời điểm phát hiện bệnh và việc điều trị có kịp thời, đúng hướng hay không.

Gan nhiễm mỡ thường bắt nguồn từ thói quen ăn uống, sinh hoạt thiếu lành mạnh hoặc các bệnh lý nền như tiểu đường, rối loạn mỡ máu, viêm gan B, C…

Điều ít người biết là nếu để gan nhiễm mỡ kéo dài mà không kiểm soát, có khoảng 20% trường hợp có thể tiến triển thành xơ gan, kéo theo tình trạng suy giảm chức năng gan nghiêm trọng. Bệnh được chia thành ba cấp độ tùy theo tỉ lệ mỡ trong gan và các biểu hiện kèm theo:

• Gan nhiễm mỡ độ 1: Lượng mỡ sẽ chiếm từ 5–10% trọng lượng gan. Đây là giai đoạn sớm nhất, thường không gây ra triệu chứng rõ ràng và ít gây ảnh hưởng đến sức khỏe. Tuy nhiên, việc chủ động thay đổi lối sống – bao gồm chế độ ăn uống lành mạnh, vận động hợp lý và tuân thủ chỉ định bác sĩ – có thể giúp đảo ngược tình trạng này.

• Gan nhiễm mỡ độ 2: Mỡ trong gan đã tăng lên mức 10–25% và bắt đầu lan rộng tới các mô gan và cơ hoành. Ở giai đoạn này, bệnh có thể bắt đầu gây ra cảm giác khó chịu vùng hạ sườn phải, mệt mỏi kéo dài. Nếu không can thiệp sớm, gan nhiễm mỡ độ 2 dễ chuyển biến thành giai đoạn nghiêm trọng hơn.

• Gan nhiễm mỡ độ 3: Đây là cấp độ nặng nhất, với lượng mỡ vượt quá 25% trọng lượng gan. Ở mức độ này, gan đã bị tổn thương rõ rệt và có thể dẫn đến xơ gan, suy gan hoặc thậm chí là ung thư gan. Điều trị lúc này rất phức tạp, khả năng hồi phục thấp và nguy cơ đe dọa tính mạng cao.
  

2. Nguyên nhân dẫn đến gan nhiễm mỡ: 

Gan nhiễm mỡ độ 1, 2, 3 thường xuất phát từ các nguyên nhân sau:

• Thói quen sử dụng rượu bia thường xuyên: Rượu là “kẻ thù” thầm lặng của gan. Khi nồng độ cồn trong máu cao, gan không còn đủ khả năng xử lý chất béo hiệu quả. Điều này khiến mỡ dễ dàng tích tụ lại, phá vỡ quá trình chuyển hóa và gây tổn hại lâu dài cho tế bào gan.
  

Uống rượu thường xuyên khiến gan quá tải, không thể xử lý chất béo. Mỡ tích tụ, quá trình chuyển hóa rối loạn và tế bào gan dần bị tổn thương.

• Bệnh nền mãn tính: Các bệnh lý như tiểu đường tuýp 2, rối loạn mỡ máu, suy giáp hay hội chứng buồng trứng đa nang đều tác động xấu đến chức năng gan. Những bệnh này thường gây rối loạn chuyển hóa, khiến gan phải “gồng mình” hoạt động và dần dần bị tích tụ mỡ.
• Thừa cân – béo phì: Khi cơ thể tích trữ quá nhiều năng lượng, phần lớn sẽ chuyển hóa thành mỡ và tích tụ tại gan. Những người có chỉ số BMI cao hoặc tỷ lệ mỡ nội tạng lớn thường có nguy cơ cao bị gan nhiễm mỡ, kèm theo nguy cơ viêm gan mạn tính.
  
  

  Thừa cân, béo phì dễ gây gan nhiễm mỡ do mỡ tích tụ tại gan – đặc biệt ở người có BMI cao, nhiều mỡ nội tạng.

• Giảm cân quá nhanh, quá đột ngột: Việc ép cân cấp tốc khiến cơ thể giải phóng mỡ với tốc độ vượt quá khả năng xử lý của gan, dẫn đến tình trạng mỡ dồn ứ tại gan và làm tăng men gan đột ngột – một dấu hiệu không hề lành mạnh.
• Thiếu dinh dưỡng hợp lý: Nghe có vẻ ngược đời, nhưng người suy dinh dưỡng – đặc biệt thiếu protein – cũng dễ bị gan nhiễm mỡ. Khi cơ thể không đủ chất để “vận chuyển” mỡ ra khỏi gan, chất béo sẽ bị ứ đọng lại, gây quá tải chức năng gan.
  

  Thiếu dinh dưỡng, nhất là thiếu đạm, cũng có thể gây gan nhiễm mỡ. Khi cơ thể không đủ chất để chuyển hóa, mỡ bị ứ đọng lại trong gan, gây quá tải chức năng.

Ngoài ra, yếu tố di truyền và lối sống ít vận động cũng góp phần làm tăng nguy cơ. Để cải thiện, bạn có thể tham khảo chế độ ăn uống lành mạnh cho gan.

Xem thêm tại đây : Nhận biết dấu hiệu bệnh gan thường gặp bạn không nên bỏ qua

3. Mức độ nguy hiểm của các cấp độ bệnh 

Mức độ nguy hiểm của gan nhiễm mỡ tăng dần theo cấp độ:

• Độ 1: Ít nguy hiểm, có thể phục hồi hoàn toàn nếu thay đổi lối sống kịp thời.
• Độ 2: Nguy cơ viêm gan hoặc tổn thương gan tăng, cần can thiệp sớm.
• Độ 3: Có thể dẫn đến xơ gan, suy gan, hoặc ung thư gan nếu không điều trị.

Ước tính, 1 trong 5 người mắc gan nhiễm mỡ độ 3 có nguy cơ tiến triển thành xơ gan – cho thấy việc phát hiện và xử lý sớm là rất quan trọng.

Theo thống kê, khoảng 20% bệnh nhân gan nhiễm mỡ độ 3 có thể tiến triển thành xơ gan nếu không được kiểm soát. Điều này nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát hiện và điều trị sớm.

4. Cách phòng ngừa và điều trị gan nhiễm mỡ

Phòng ngừa gan nhiễm mỡ là giải pháp quan trọng và bền vững nhằm duy trì chức năng gan ổn định, đồng thời hạn chế nguy cơ xuất hiện các biến chứng nghiêm trọng như viêm gan mạn, xơ gan hay ung thư gan. Dưới đây là những biện pháp khoa học giúp giảm thiểu nguy cơ khởi phát và tiến triển của bệnh:

Duy trì cân nặng hợp lý:

Việc giữ cân nặng trong giới hạn bình thường đóng vai trò thiết yếu trong việc ngăn ngừa gan nhiễm mỡ. Người thừa cân hoặc béo phì nên áp dụng chế độ ăn giảm năng lượng hợp lý kết hợp luyện tập thể lực đều đặn, với mục tiêu giảm từ từ 5–10% trọng lượng cơ thể để đạt hiệu quả cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ mà không gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe tổng thể.

Thiết lập chế độ dinh dưỡng khoa học:

Một chế độ ăn cân bằng, ít chất béo bão hòa và đường đơn, giàu chất xơ và vi chất dinh dưỡng là nền tảng trong việc phòng ngừa và hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ.

• Tăng cường sử dụng rau xanh, trái cây tươi, các loại hạt và ngũ cốc nguyên hạt.

• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn, nội tạng động vật, nước ngọt có gas và thức ăn nhanh.

• Ưu tiên bổ sung protein từ nguồn thực phẩm ít béo như cá biển, thịt gia cầm bỏ da, trứng và đậu hạt, đặc biệt các loại giàu acid béo omega-3.
  
  

  Để phòng và hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ, hãy duy trì chế độ ăn lành mạnh: ít chất béo xấu, nhiều chất xơ và vi chất.

Tăng cường hoạt động thể chất: 

Tập luyện thể dục đều đặn, ít nhất 150 phút mỗi tuần, được chứng minh là có hiệu quả trong việc cải thiện chuyển hóa lipid và giảm tích tụ mỡ trong gan. Các hoạt động được khuyến nghị bao gồm đi bộ nhanh, đạp xe, bơi lội hoặc các hình thức aerobic phù hợp với thể trạng từng cá nhân.

Hạn chế sử dụng rượu bia: 

Rượu là một trong những nguyên nhân chính gây tổn thương gan, làm gia tăng nguy cơ viêm gan và xơ gan. Người có nguy cơ hoặc đã được chẩn đoán gan nhiễm mỡ nên hạn chế tối đa việc sử dụng đồ uống có cồn. Việc kiêng rượu hoàn toàn được khuyến nghị đối với những trường hợp mắc gan nhiễm mỡ do rượu (AFLD).

Bổ sung đủ nước cho cơ thể:

Nước đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển hóa và đào thải độc tố của gan. Việc cung cấp đủ nước (khoảng 1,5 – 2 lít/ngày tùy theo thể trạng và điều kiện khí hậu) giúp duy trì hoạt động ổn định của các cơ quan, trong đó có gan.

Nước giúp gan chuyển hóa và đào thải độc tố hiệu quả. Uống đủ 1,5–2 lít nước mỗi ngày (tùy thể trạng và thời tiết) góp phần duy trì chức năng gan ổn định

Khám, xét nghiệm sức khỏe định kỳ và theo dõi chức năng gan

Xét nghiệm định kỳ, bao gồm siêu âm gan và đo các chỉ số men gan (ALT, AST), có vai trò then chốt trong việc phát hiện sớm tổn thương gan. Việc tầm soát định kỳ giúp bác sĩ đánh giá chính xác tình trạng gan và đưa ra hướng dẫn điều trị phù hợp, ngăn chặn bệnh tiến triển nặng hơn.

Xét nghiệm định kỳ như siêu âm gan, men gan (ALT, AST) giúp phát hiện sớm tổn thương, theo dõi chính xác tình trạng và can thiệp kịp thời trước khi bệnh trở nặng.

Xem thêm bài viết liên quan tại đây : Biện pháp quan trọng nhất để phòng ngừa bệnh gan trong các bữa tiệc cuối năm

Gan nhiễm mỡ độ 1, 2, 3 là bệnh lý có thể kiểm soát nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Hiểu rõ triệu chứng, mức độ nguy hiểm, và khi nào cần xét nghiệm là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe gan. Hãy bắt đầu từ những thay đổi nhỏ trong lối sống và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu bạn nghi ngờ mình mắc bệnh.