Bệnh tuyến giáp: Nguyên nhân, dấu hiệu và các bệnh liên quan

Tuyến giáp có thể nhỏ bé về kích thước, nhưng lại giữ vai trò to lớn trong việc điều phối hoạt động sinh học toàn cơ thể. Khi cơ quan này gặp trục trặc, bạn có thể trải qua hàng loạt rối loạn về thể chất và tinh thần mà không ngờ nguyên nhân lại xuất phát từ một tuyến nằm ngay trước cổ. Từ những triệu chứng mơ hồ như mệt mỏi, tăng cân không rõ nguyên nhân cho đến mất ngủ, rối loạn kinh nguyệt hay thậm chí trầm cảm, tất cả đều có thể liên quan đến tuyến giáp. Vậy bệnh tuyến giáp là gì, tại sao nó dễ xảy ra và làm sao để nhận biết sớm? Bài viết này sẽ giúp bạn có cái nhìn toàn diện về tuyến nội tiết đặc biệt này.

Bệnh tuyến giáp là gì?

Tuyến giáp là một tuyến nội tiết nhỏ nằm phía trước cổ, có hình cánh bướm. Tuy nhỏ nhưng tuyến này lại đóng vai trò như “trung tâm điều phối nội tiết” của toàn bộ cơ thể. Tuyến giáp sản xuất hai loại hormone chính là T3 (Triiodothyronine) và T4 (Thyroxine), có chức năng điều hòa:

• Nhịp tim và thân nhiệt

• Tốc độ chuyển hóa năng lượng

• Hoạt động tiêu hóa

• Sức khỏe thần kinh và tâm trạng

• Khả năng sinh sản và chu kỳ kinh nguyệt

Khi hormone tuyến giáp mất cân bằng – sản xuất quá ít hoặc quá nhiều – cơ thể sẽ phản ứng bằng hàng loạt rối loạn, có thể nhẹ nhưng cũng có thể nghiêm trọng nếu không được điều trị đúng cách.

Bệnh tuyến giáp xếp thứ 9 trong số các loại ung thư ảnh hưởng đến nữ giới

Theo Globocan, mỗi năm có đến hơn 160.000 phụ nữ được chẩn đoán mắc ung thư tuyến giáp, khiến bệnh xếp thứ 9 trong số các loại ung thư ảnh hưởng đến nữ giới. Trong khi đó, căn bệnh ác tính này xếp thứ 20 trong các dạng ung thư ở nam với khoảng 50.000 ca bệnh mới mỗi năm.

Nguyên nhân gây rối loạn tuyến giáp

Có nhiều nguyên nhân khiến tuyến giáp hoạt động bất thường. Với suy giáp, tình trạng phổ biến nhất là do bệnh Hashimoto – một dạng rối loạn tự miễn trong đó cơ thể tự sinh kháng thể tấn công tuyến giáp khiến nó mất dần khả năng sản xuất hormone. Thiếu iod cũng là nguyên nhân thường gặp ở nhiều quốc gia, đặc biệt nếu chế độ ăn không đủ muối iod hoặc thường xuyên ăn kiêng thiếu chất.

Ngoài ra, viêm tuyến giáp, đặc biệt là sau sinh, cũng là một yếu tố tiềm ẩn. Một số người có thể gặp suy giáp do đã từng cắt bỏ tuyến giáp, điều trị bằng iod phóng xạ hoặc do tác dụng phụ của thuốc điều trị cường giáp.

Bệnh tuyến giáp nguyên nhân thường do chế độ ăn không đủ muối iod hoặc thường xuyên ăn kiêng thiếu chất.

Trong khi đó, cường giáp thường liên quan đến bệnh Graves – một dạng bệnh tự miễn trong đó hệ miễn dịch kích thích tuyến giáp hoạt động quá mức. Một số trường hợp cường giáp có thể do có nhân giáp hoặc khối u nhỏ trong tuyến tự sản xuất hormone độc lập. Việc tiêu thụ quá nhiều iod, đặc biệt từ thuốc hoặc thực phẩm chức năng, cũng có thể là yếu tố kích hoạt bệnh cường giáp.

Dấu hiệu nhận biết các bệnh về tuyến giáp

Triệu chứng của các bệnh tuyến giáp thường rất mơ hồ và dễ nhầm lẫn với nhiều vấn đề khác. Tuy nhiên, có một số biểu hiện đặc trưng bạn nên chú ý:

Khi bị suy giáp, bạn có thể gặp các dấu hiệu như:

• Mệt mỏi dai dẳng, cơ thể uể oải, hay buồn ngủ

• Tăng cân không rõ lý do, da khô, tóc dễ gãy rụng

• Táo bón kéo dài, nhịp tim chậm, cảm giác lạnh liên tục

• Rối loạn kinh nguyệt, khó mang thai hoặc giảm ham muốn

• Suy giảm trí nhớ, hay quên, chậm chạp về tư duy
  

Trong khi đó, cường giáp thường gây ra:

• Giảm cân nhanh dù ăn uống đầy đủ

• Tim đập nhanh, hồi hộp, dễ lo âu hoặc cáu gắt

• Mất ngủ, ra mồ hôi nhiều, run tay

• Chu kỳ kinh nguyệt không đều, yếu cơ hoặc mỏi cơ

• Sưng cổ, lồi mắt (trong bệnh Graves)

Bệnh tuyến giáp sẽ có khả năng khiến người bệnh có biểu hiện mắt lồi

Đối tượng nào dễ mắc bệnh tuyến giáp?

Một số nhóm người có nguy cơ cao hơn bình thường bao gồm:

• Phụ nữ, đặc biệt là sau sinh hoặc trong độ tuổi 35–55

• Người có tiền sử gia đình mắc bệnh tuyến giáp

• Người bị bệnh tự miễn như tiểu đường tuýp 1, viêm khớp dạng thấp

• Người đã từng xạ trị vùng cổ, phẫu thuật tuyến giáp hoặc sử dụng iod phóng xạ

• Người cao tuổi, nhất là sau tuổi 60

• Người thường xuyên bị căng thẳng, stress kéo dài

>>> Xem thêm bài viết liên quan tại đây : Căng thẳng có thể gây ra mất cân bằng nội tiết như thế nào?

Các loại tuyến giáp thường gặp

Bên cạnh suy giáp và cường giáp, còn một số bệnh lý khác liên quan đến tuyến giáp như viêm tuyến giáp – một tình trạng có thể xảy ra cấp tính hoặc kéo dài mạn tính. Viêm tuyến giáp Hashimoto là dạng phổ biến nhất gây suy giáp theo thời gian. Ngoài ra, nhiều người cũng mắc bướu giáp, là hiện tượng tuyến giáp phì đại, có thể đi kèm với nhân giáp hoặc không.

Bệnh tuyến giáp có dạng phổ biến nhất là viêm tuyến giáp Hashimoto

Một bệnh lý đáng chú ý nữa là ung thư tuyến giáp. Mặc dù hiếm gặp hơn so với các loại ung thư khác, nhưng ung thư tuyến giáp có xu hướng gia tăng, đặc biệt ở nữ giới. Phát hiện sớm thường là thông qua việc sờ thấy khối u nhỏ ở cổ, đi kèm cảm giác nuốt vướng, khàn tiếng hoặc khó thở nếu khối u lớn chèn ép.

Biến chứng nếu không điều trị đúng cách

Nếu không phát hiện và can thiệp sớm, các bệnh tuyến giáp có thể gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Suy giáp không điều trị có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, giảm khả năng sinh sản, gây trầm cảm hoặc thậm chí rơi vào tình trạng hôn mê phù niêm – một biến chứng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm. Trong khi đó, cường giáp kéo dài không được kiểm soát có thể dẫn đến loãng xương, suy tim, rối loạn nhịp tim và bão giáp – một cấp cứu nội tiết nguy hiểm có thể đe dọa tính mạng.

Tầm soát và phòng ngừa bệnh tuyến giáp

Tuyến giáp có thể âm thầm rối loạn trong thời gian dài trước khi xuất hiện triệu chứng rõ rệt. Vì vậy, việc chủ động tầm soát sức khỏe định kỳ là vô cùng cần thiết, đặc biệt với những người có nguy cơ cao.

Các biện pháp nên thực hiện bao gồm:

• Xét nghiệm máu định kỳ để kiểm tra 
• Siêu âm tuyến giáp nếu có nghi ngờ về khối u hoặc bướu
  
• Duy trì chế độ ăn đủ iot, không quá dư hoặc thiếu
• Hạn chế stress, nghỉ ngơi hợp lý và ngủ đủ giấc
• Tránh tự ý dùng thuốc nội tiết hoặc thực phẩm chức năng chứa iod nếu không có chỉ định từ bác sĩ

Bệnh tuyến giáp có thể được phòng ngừa nếu bạn chủ động tầm soát sức khỏe định kỳ

>>> Xem thêm bài viết liên quan tại đây: 4 cách giúp đầu tư cho sức khỏe của bản thân