Chỉ Số Men Gan: ALT Và AST Khác Nhau Như Nào?

Trong các xét nghiệm chức năng gan, ALT và AST là hai chỉ số được quan tâm hàng đầu. Tuy nhiên, khó phân biệt được sự khác nhau giữa chúng, dẫn đến việc hiểu sai về tình trạng sức khỏe bản thân. Đây không chỉ là những con số vô tri mà còn là tiếng nói của gan – cơ quan sinh tồn bậc nhất của con người. Việc nhận diện, theo dõi và diễn giải đúng ý nghĩa từng chỉ số sẽ giúp bạn phòng ngừa các bệnh lý gan hiệu quả hơn.

ALT Và AST Là Gì Trong Xét Nghiệm Men Gan?

Cả ALT (Alanine Transaminase) và AST (Aspartate Transaminase) đều là những loại enzyme nội sinh, tham gia vào quá trình chuyển hóa protein. Khi tế bào gan bị tổn thương, các enzyme này sẽ bị rò rỉ vào máu, làm gia tăng nồng độ trong huyết thanh – chính điều này cho phép các bác sĩ xác định được mức độ hư hại ở gan.

Gan khi bị tổn thương sẽ làm các enzyme thoát ra và đi vào máu, từ đó khiến chỉ số men gan tăng cao.

Tuy nhiên, hai enzyme này lại có sự khác biệt rõ rệt về tính đặc hiệu và nguồn gốc:

• ALT chủ yếu hiện diện trong tế bào gan, nên nếu men ALT tăng cao, gần như chắc chắn gan đang có vấn đề. Vì thế, đây là chỉ số đặc hiệu cho gan hơn.

• AST lại được tìm thấy không chỉ ở gan mà còn ở tim, thận, cơ và não. Do đó, nếu chỉ số AST tăng, chưa thể khẳng định gan là nơi duy nhất bị tổn thương.

>>> Xem các bài viết liên quan tại đây : Gan Nhiễm Mỡ Độ 1, 2, 3: Triệu Chứng, Mức Độ Nguy Hiểm và Cách Phòng Ngừa

Chỉ Số ALT (SGPT) – Dấu Hiệu Cảnh Báo Sớm Tổn Thương Gan

ALT, hay còn được biết đến với tên SGPT, là viết tắt của enzyme Alanine Transaminase. Đây là một loại enzyme quan trọng, xúc tác quá trình chuyển đổi protein thành nguồn năng lượng thiết yếu cho các tế bào gan hoạt động hiệu quả.

Chủ yếu hiện diện trong tế bào gan, ALT chỉ xuất hiện với lượng nhỏ ở cơ vân và tim. Nhờ đặc điểm này, ALT được coi là chỉ số đặc hiệu vượt trội so với AST, cung cấp cái nhìn rõ ràng và chính xác hơn về tình trạng tổn thương gan.

Việc uống quá nhiều rượu bia hay lạm dụng chất kích thích thường khiến các chỉ số men gan tăng lên bất thường.

Chỉ số ALT bình thường dao động từ 7–56 U/L. Mức ALT cao thường gắn liền với các bệnh lý như viêm gan virus, gan nhiễm mỡ, viêm gan tự miễn, hoặc tổn thương gan do rượu và thuốc.

>>> Xem các bài viết liên quan tại đây : Rượu gây nên bệnh gan như thế nào?

Chỉ Số AST (SGOT) – Phản Ánh Tổn Thương Nhiều Cơ Quan

Khác với ALT, AST (SGOT) là enzyme có mặt rộng khắp ở gan, tim, thận, cơ và não. Dù chỉ số này vẫn phản ánh tình trạng gan, nhưng không mang tính đặc hiệu. Việc AST tăng cao có thể liên quan đến nhồi máu cơ tim, viêm cơ, chấn thương nặng, hoặc bệnh lý gan.

Chỉ số men gan càng tăng cao thì mức độ tổn thương gan càng nghiêm trọng, do đó cần đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời.

Giá trị bình thường của AST nằm trong khoảng 5–40 U/L. Tuy nhiên, khi AST tăng mà ALT lại không đổi, bác sĩ sẽ nghĩ đến tổn thương ở các cơ quan khác ngoài gan.

Chính vì điều đó, trong xét nghiệm men gan, AST không bao giờ được xem xét riêng lẻ mà luôn được đặt trong tương quan với ALT để đưa ra kết luận chính xác nhất.

>>> Xem các bài viết liên quan tại đây : Nhận biết các dấu hiệu của bệnh gan thường gặp

ALT Và AST Tăng Cao Phản Ánh Điều Gì?

Mức độ tăng ALT và AST có thể chia thành ba nhóm chính, tương ứng với mức độ nghiêm trọng của tổn thương gan hoặc các cơ quan khác:

1. Tăng Nhẹ (Dưới 100 U/L)

Có thể do viêm gan mạn tính, xơ gan, lạm dụng rượu bia nhẹ, hoặc đang dùng thuốc ảnh hưởng đến gan (statin, paracetamol, thuốc ngủ).

2. Tăng Trung Bình (Dưới 300 U/L)

Thường thấy ở người uống nhiều rượu kéo dài. AST thường cao hơn ALT, đôi khi gấp 2–10 lần.

3. Tăng Rất Cao (Trên 3000 U/L)

Báo hiệu nguy hiểm cấp tính như viêm gan virus cấp, hoại tử gan do độc chất, sốc gan hoặc suy gan. Có những trường hợp chỉ số vượt quá 5000 U/L, thể hiện gan đang bị phá hủy nghiêm trọng.

Khi Nào Nên Xét Nghiệm ALT Và AST?

Xét nghiệm hai chỉ số này nên được tiến hành khi bạn có một hoặc nhiều dấu hiệu dưới đây:

• Mệt mỏi kéo dài, không rõ nguyên nhân

• Vàng da, vàng mắt

• Nước tiểu sẫm, phân bạc màu

• Buồn nôn, chán ăn

• Sụt cân không lý do

• Ngứa da, sưng phù chân

• Dễ bầm tím
  

Ngoài ra, những đối tượng có nguy cơ cao cần kiểm tra định kỳ mỗi 1–3 tháng:

• Người có tiền sử viêm gan virus (A, B, C, E)

• Người nghiện rượu

• Người béo phì, tiểu đường, hội chứng chuyển hóa

• Người đang dùng thuốc ảnh hưởng đến gan

• Có tiền sử gia đình mắc bệnh gan

Ngăn Ngừa Bệnh Gan Từ Gốc: Phòng Còn Hơn Chữa

Để duy trì sức khỏe gan ổn định, không chỉ dừng lại ở việc theo dõi men gan mà còn cần thay đổi lối sống:

• Ăn uống khoa học: Ưu tiên rau xanh, trái cây, hạn chế dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn.
  
• Hạn chế sử dụng rượu bia, và các đồ uống có cồn, không hút thuốc lá, thuốc lào, không ăn da, mỡ động vật, các thực phẩm chứa nhiều đường, nhiều dầu mỡ, tránh các gia vị cay nóng.
• Tập luyện đều đặn: Duy trì chỉ số BMI hợp lý, ngăn ngừa gan nhiễm mỡ.

• Tiêm phòng viêm gan A, B: Chủ động bảo vệ lá gan khỏi virus tấn công.

• Kiểm soát bệnh nền: Đặc biệt là tiểu đường và cholesterol cao – hai yếu tố âm thầm gây hại gan.

• Khám, tầm soát sức khỏe định kỳ: Sử dụng xét nghiệm men gan, albumin, bilirubin để đánh giá chức năng gan tổng thể.
  

>>> Xem các bài viết liên quan tại đây : Chế độ dinh dưỡng dành cho người bệnh gan

Gan là cơ quan duy nhất có khả năng tái tạo, nhưng điều đó không có nghĩa là bạn có thể “hành hạ” nó mãi mãi. Đừng đợi đến khi chỉ số ALT, AST tăng vọt mới bắt đầu quan tâm. Hãy xem đó là tiếng chuông cảnh tỉnh, là dấu hiệu gan đang cầu cứu. Và còn gì tốt hơn nếu bạn chủ động phòng ngừa ngay từ hôm nay, bắt đầu từ những hành động nhỏ nhất.